در جستجوی آزادی؛ هشتمین بهار و تولد بهاره هدایت در زندان : رقیه رضایی

۱۶ فروردین ۱۴۰۲

امروز، چهارشنبه۱۶فروردین، تولد «بهاره هدایت» است، زنی که بیش از ۱۵ سال است نام او با اعتراض، فعالیت مدنی برای آزادی، برابری و دموکراسی و البته زندان، اعتصاب غذا، مقاومت و امید گره خورده است. دوستان بهاره می‌گویند که این هشتمین تولد او است که پشت میله‌های زندان می‌گذرد؛ اگرچه زندان برای او میدان دیگری برای مبارزه برای آزادی و رهایی بوده است.

***

روزهای نخست اعتراضات سراسری به قتل حکومتی «ژینا [مهسا]امینی» بود که بهاره هدایت، مثل تمام ۱۷ سال گذشته که هرگاه اعتراضی شد سهم او زندان بود، در منزل دوستش بازداشت شد.

یک ماه بعد، «امیر رئیسیان»، وکیل او اعلام کرد که حکم ۴ سال و ۸ ماه زندان بهاره که پیش‌تر بابت اعتراض او در دی‌ ۱۳۹۸ به سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی صادر شده بود، اجرا شده است؛ بهانه‌ای دیگر برای اینکه بهاره در میانه یک خیزش مردمی پشت میله‌های زندان بماند و احتمالا به‌زعم دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی، در این اعتراضات اثرگذار نباشد.

با این‌وجود، این فعال زنان، فعال دانشجویی سابق و از زندانیان زن سیاسی تاثیرگذار ایران، در هفت‌م اه گذشته نه‌تنها از زندان در خیزش سراسری زنان ایران تاثیرگذار بوده، بلکه در روند این قیام ضد حکومتی به سمت حرکتی عمیق و ریشه‌‌دار به سوی دموکراسی نیز، نقش داشته است.

او در چندین نامه اعتراضی از زندان اوین که برخی از آن‌ها گروهی و برخی انفرادی است، صدای مردمی بوده که به‌وضوح از جور و ستم حکومت بر خود و عزیزان‌شان به تنگ آمده‌اند و در هوای عدالت، دادخواهی و برابری جان‌شان را به کف دست گرفته و به خیابان‌ها آمده‌اند.

مثلا بهاره در نامه‌ایبا همراهی شماری از زنان زندانی سیاسی، چون «گلرخ ایرایی»، «فریبا اسدی»، «سپیده قلیان»، «گلاره عباسی»، «نرگس محمدی»، «عالیه مطلب‌زاده»، «صبا کرد افشاری»، «سپیده کاشانی» و چند تن دیگر، خواستار اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد شد؛ اتفاقی که با اجماع جهانی و به پشتوانه مطالبه زنان و جوانان ایران، در دی ۱۴۰۱ به وقوع پیوست.

بهاره در بحبوحه روزهایی که بگیر و ببندهای دستگاه‌های امنیتی، فضای تنفس را از فعالان مدنی گرفته بود، در آذر، در نامه‌ای دیگر که از داخل زندان اوین به دست «ایران‌وایر» رسیده، وقوع انقلاب را «قطعی» خوانده بود.

او با شجاعتی مثال زدنی، نوشته بود که «سرشت و سرنوشت (این) حکومت تباهی است و باید برود.» از امید در پی روزهای ترس و وحشت و مخاطره برای رفتن حکومت نوشته، و آب پاکی را روی دست کسانی ریخته بود که هنوز دل در گرو اصلاح نظام دارند.

یکی دیگر از فعالیت‌هایی که بهاره در زندان با آن وفاداری‌اش به انقلاب «ژینا» و خیزش «زن، زندگی، آزادی» را به‌وضوح بیان کرد، نامه‌ای بود که پیش از رسیدن بهار، از داخل زندان به دست «ایران‌وایر» رسید؛ نامه‌ای که در آن نوشته بود :«بقای نظام نافی بقای فرزندان و سرزمین ماست.»

بهاره در این نامه ارزش‌های انسانی و دموکراتیکی چون از خودگذشتگی برای خیر جمعی را برای جامعه ایران یادآوری کرده بود: «در این هشتمین بهار در اسارت، آرزویم این است که این پاره‌های عمرم، چیزی به التیام این زخم‌ها و نجات نهایی ملت ایران علاوه کند. اگر این عمر، سهم من است از دنیا، حاضرم آن‌را یک‌جا بدرقه‌ راه تحقق اراده‌ی ملت کنم؛ بی‌هیچ ملال و شکایتی.»

۱۷ سال فعالیت برای آزادی، برابری جنسیتی و دموکراسی

بازداشت بهاره هدایت درست دو هفته بعد از قتل حکومتی ژینا [مهسا] امینی، اولین بار او نبود. او پیش‌تر از آن، چندین بار طعم بازداشت موقت، پرونده‌سازی و حتی یک فقره زندان ۷ ساله را چشیده بود؛ زندانی که در پی اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، موسوم به جنبش سبز، سهم بهاره شد.

حساب روزها و دفعات و سال‌های زندان بهاره هدایت از دست نویسنده این مطلب که بهاره را از سال ۱۳۸۵ و روزهای فعالیت دانشجویی در «دفتر تحکیم وحدت» یا «اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های سراسر ایران» می‌شناسد، خارج است.

به یاد می‌آورم [اولین‌بار] که بهاره در زندان بود، به اواسط دهه ۸۰ باز می‌گردد، به یک روز گرم ماه خرداد که بهاره هدایت در تجمع فعالان جنبش زنان در میدان «هفت‌تیر» تهران بازداشت شد.

بازداشت بعدی، ۱۸ تیر ۱۳۸۶ بود در مقابل درب دانشگاه پلی‌تکنیک تهران به‌همراه «محمد هاشمی»، از اعضای شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت بازداشت شد. او و محمد هر یک، یک ماه را در سلول انفرادی گذراندند و در حالی‌که همه ما نگران بودیم، وقتی بهاره از زندان آزاد شد، مصمم‌تر از قبل برای دانشگاهی آزاد و جامعه‌ای دموکراتیک مبارزه کرد.

بعد از آن، بهاره دو بار در سال ۱۳۸۷ و یک بار نیز در عاشورای ۱۳۸۸، بازداشت شد. بازداشت سال ۱۳۸۸ به صدور حکم ۹ سال زندان برای بهاره منجر و نهایتا بهاره ۷ سال از آن ۹ سال را تحمل کرد تا در مرداد ۱۳۹۵، آزاد شد.

آزادی از زندان برای بهاره بازگشت به زندگی عادی نبود. اصولا زندگی عادی به سبک و سیاق آن روزها برای او و سایرانی که سر در راه آزادی مردم و ایران گذاشته‌اند، متفاوت بوده و هست.

بهاره هدایت به‌رغم سه ستاره بودن و محرومیت از تحصیل، سال‌ها با مبارزه برای حق تحصیل خود و دیگران، تلاش کرد تا دوباره به دانشگاه بازگردد و فعالیت دانشجویی خود را از سر بگیرد. او در بحبوحه ژست‌های اصلاح طلبی دولت «حسن روحانی» به دانشگاه بازگشت، ولی آبان ۹۸ شد.

خیابان‌های بیش از صد شهر ایران دستخوش اعتراضاتی شد که تا آن‌ روز بدیلی نداشت. پس از آن در دی‌۱۳۹۸، سپاه پاسداران با دو موشک، هواپیمای مسافربری با شماره پرواز «پی‌اس ۷۵۲» را سرنگون کرد و جان ۱۷۶ سرنشین آن را گرفت.

بهاره در تمام آن روزهای اضطراب، خون و رنج در کنار مردم داغدار و معترض ایران بود، در حالی که خودش در فاصله‌ای بسیار کوتاه هم مادر و هم پدرش را از دست داد. اما خم به ابرو نیاورد و ایستاد تا این‌که یک ماه بعد، هم‌زمان با دو فعال دانشجویی دیگر در مقابل دفتر حراست دانشگاه تهران، دانشگاه محل تحصیل خود بازداشت شد؛ بازداشتی که بعدا به صدور حکم ۴ سال و ۸ ماه زندان برای او منتهی شد. حالا هم او دوباره در زندان است تا بابت ایستادن کنار مردم ایران و خواستن کشوری آزاد، آباد و دموکراتیک، هزینه دهد.

برای زن، زندگی، آزادی

موقع نوشتن این سطور در پایتخت کانادا، چند ساعتی است که در ایران ۱۶فروردین از راه رسیده است. هم‌زمان با انتشار این مطلب نیز احتمالا بهاره هدایت مثل هشت ۱۶ فروردین دیگری که در زندان بوده، چشم‌هایش را در بند زنان زندان اوین باز می‌کند، زنان هم‌بندش، هم‌رزمش و خواهرانش که آن‌ها هم مثل او دل در گرو آزادی دارند، سالروز تولدش را به او تبریک می‌گویند و بهاره ۴۲ سالگی را هم پشت سر می‌گذارد.

احتمالا دوستانش برای او کیک تولد می‌پزند و آن‌هایی که بیرون از زندان و بیرون از ایران به یاد او هستند، از او می‌نویسند؛ از مقاومت بی‌نظیرش، از تلاش‌ها، آرزوها و ایثارش برای ایران و ایرانیان، برای برابری و برای «زن، زندگی، آزادی»، حتی پیش از این‌که چنین نامی بر آن نهاده شود و چنین شعاری در خیابان‌ها و گورستان‌های ده‌ها شهر ایران طنین بیاندازد.

اما، بعضی هم پیش از آن‌که ۱۶فروردین شود، از او یاد کرده‌اند. مثلا، «شیوا نظرآهاری»، فعال حقوق‌بشر و حقوق زنان، در صفحه اینستاگرامش از بهاره نوشته است: «گمانم هفتمین تولدیه که داره توی زندان می گذرونه. بهاره هدایت توی زندان ۴۲ ساله شد و از این ۴۲ سال، هشت‌سالش رو توی زندان ج.ا گذرونده. تولدت مبارک بهار قشنگ و عزیزم.»
این محتوا در دسترس نیست: برای دیدن آن به سایت اصلی بروید

یا «مهدیه گلرو»، رفیق سال‌های دور بهاره که هم‌زمان با او بیش از سه سال را در زندان اوین بوده نیز در توییتر نوشته است: «به یاد بهار و تولدهایی که پشت دیوارهای زندان گذراند و آزادی و شادی تولدش را فدای شادی و آزادی ایران کرد. تولدت مبارک دختر فروردین.»
این محتوا در دسترس نیست: برای دیدن آن به سایت اصلی بروید

یا «هستی امیری»، فعال مدنی و زندانی سیاسی سابق که با نقل قول از بهاره نوشته است: «​​مثل خودت که گفته بودی می‌گویم "باشد که از این ورطه هولناک نجات یابیم"، اما کنار هم.»

یا «روشنک روزبهانی»، هنرمند و تصویرپرداز در تبعید ایرانی که با بازنشر یکی از تصویرپردازی‌هایش از بهاره، نوشت: «تولدت مبارک بهاره، جلوه زن، زندگی، آزادی.»